Kadın Hareketinde 'Bayan' Kavramı

Hemen hemen her erkek karşı cinsten bahsederken ‘bayan’ diye hitap ediyor. Erkeklerin sözlüğündeki bu kelimeyi “kadın” olarak değiştirmeye çalışırken aslında hiç de azımsanmayacak oranda kadınlar tarafından da ‘bayan’ kelimesinin tercih edildiğini görüyoruz.

Hatta “kadın” kelimesini çok kaba bulan da var. Öğretilenler insanın hayatına öyle çok işliyor ki… Görüldüğü gibi doğru bilgiye sahip olmamak yanlış alışkanlıklara, yanlış algılara neden oluyor.

Erkek, nasıl bir kimliği ifade ediyorsa, kadın da öyle… “Bay” kelimesinden türetilmiş “bayan” kelimesini kadına yapıştırmanın bir anlamı yok. Kimliği ifade eden bir kelimeyi kullanmayı reddetmek o kimlikle olan sorunun yansıması mıdır? Bu noktada söylemem gerek ki “bayan” kelimesini böyle bir tavır göstermeden, kötü niyet taşımadan kullanan da var. Ancak sonuç ve başlangıç noktası değişmiyor. Kadına ‘bayan’ demenin çıkış noktası kimliği yok sayma dürtüsüdür. Sonuç ise kadının erkeğin egemenliğinde sayıldığı toplum düzenidir. Bir tek kelimeden böyle bir sonuca çıkılır mı? Bir düşünün. Eğer bay kelimesinden türeyen bir kelimeyi kadın için kullanmanız aile terbiyesi gereği kaba olacağından korktuğunuz içinse sorun yok. Ama kadını yok sayma eğilimiyse? Kadın kelimesi, “kadın” kimliğinin ifadesidir. Kadın hakları da bu kimliğin özgürce ifade edilmesiyle sağlanabilir.

Kadın kimliği demişken, yazının başında biraz bahsettiğim gibi “kadın” kavramı bizzat kadınlar tarafından da rağbet görmüyor. Hitap ederken, seslenirken “kadın” diye seslenmek bana da ters geliyor. Ama “bayan” demek de bir o kadar aynı sıkıntı… O yüzden “hanımefendi” demeyi tercih ediyorum. Ancak bir kadın kendinden bahsederken “ben bir bayanım” değil, “ben bir kadınım” demeli. İşte o zaman kimliğini sahiplenmiş olacaktır. Kadının toplumda değer kaybettiği son yıllarda “kadın” kelimesinin daha az kullanılmasının sebebi nedir sizce? Kadın bakanlığının kaldırıldığı bir ülkede yaşıyorsak bu sürecin iyiye işaret olmadığını da söyleyebiliriz.

Bizzat kadınlar tarafından sahiplenilmeyen kimlik, iyice erkeğin egemenliğinde kalıp özgür bir kimlik olamaz. Alt kimliğe dönüşür; erkekten türeyen, erkek tarafından var edilen olmaktan öteye gidemez. Literatür işte bu yüzden son derece önemlidir.

Bayan kelimesi literatürden, erkekler tarafından kaldırılmadan önce kadınlar tarafından kaldırılmalıdır. Çünkü haklarının mücadelesi vermesi gereken ve hakları kendi elleriyle kazanması gereken kadınlardır.

Bu süreçte kadınların erkeklerin yoldaşlığına ihtiyacı olursa yanlarında olacağımı da belirtmek isterim. Ancak öncelikle kadınların, kendi kimliklerine sahip çıkması gerekiyor.

Twitter